آیا ابط الجوزا در حال تبدیل شدن به ابرنواختر است؟
صورت فلکی شکارچی
ابط الجوزا یکی از ستارگان پرنور صورت فلکی شکارچی است که احتمال می‌رود در پایان عمر خود تبدیل به یک ابرنواختر شود. همچنین یکی از آشناترین صورت‌های فلکی در آسمان شب، صورت فلکی شکارچی (جبار) است. این صورت فلکی به چند علت جالب توجه است. اولا به خاطر داشتن ستاره‌های پرنور آسمان شب، مانند ابط الجوزا (یا شانه‌ی شکارچی) و رجل الجبار (یا زانوی شکارچی) که از پرنورترین ستاره‌های آسمان شب هستند و ثانیا وجود سحابی‌های ستاره‌ساز شگفت‌انگیز در این صورت فلکی. از جمله این اجرام، گوهری است که بر میان خنجر شکارچی، قرار دارد. سحابی معروف M42 یا سحابی جبار. نقطه‌ای که اگرچه با چشم غیر مسلح مانند ستاره‌ای کم سو دیده می‌شود؛ در اندک نوردهی با دوربین‌های عکاسی، رنگ قرمز خود را آشکار می‌کند. این منطقه در واقع سحابی عظیم و گسترده‌ای است که یکی از زایشگاه‌های مهم و فعال ستاره‌ای را تشکیل می‌دهد.
ابط الجوزا یا شانه‌ی شکارچی
ستاره‌ی ابط الجوزا یک غول سرخ است که در فاصله 650 سال نوری از ما قرار دارد. این غول حدود 900 برابرِ خورشید، بزرگی و 11 برابر آن جرم دارد که جرم قابل توجهی است. همچنین درخشندگی این ستاره تا 10000 برابر خورشید می‌رسد و همین باعث شده است که این ستاره به یکی از پرنورترین ستاره‌های آسمان شب مبدل شود. اما تغییرات نوری یکی دو هفته اخیر که در این چند شب به اوج خود رسیده است و اولین بار روز ۲۳ دسامبر در مرکز تلگرام‌های نجومی اعلام شد؛ بیشترین مقدار کاهش نوری این ستاره را در آسمان صد سال اخیر رقم زده است. ستاره‌ای که دهمین ستاره درخشان آسمان شب لقب دارد؛ این شب‌ها حتی در فهرست بیست ستاره‌ی اول نیز قرار ندارد و افت نوری آن را به راحتی می توان با چشم غیرمسلح نیز تشخیص داد.
آیا ابط الجوزا در حال انفجار است و خطری ما را تهدید می‌کند؟
تغییرات نوری ستاره‌ای مانند ابط الجوزا عجیب و غیرمنتظره نیست. این ابرغول سرخ، ستاره متغیری نیمه نامنظم است. تحولات سریعی که در قلب این ستاره رخ می‌دهد؛ باعث ایجاد افت و خیزهایی در میزان درخشش آن و در نتیجه منحنی نوری آن می‌شود. بخشی از این تغییرات به تحولات درون هسته، لکه‌های ستاره‌ای ایجاد شده روی سطح و جریان‌های انتقال انرژی از هسته به سطح بستگی دارد. همچنین این ستاره دو دوره‌ی تغییر نور کوتاه مدت و بلند مدت دارد. به نظر می‌رسد که امسال این دو دوره بر هم منطبق شده‌اند. بدین ترتیب اگر این کاهش چشمگیر نوری حاصل جفت شدن این دو دوره کاهش نیمه منظم باشد؛ طی چند روز آینده، باید شاهد افزایش درخشش نور ابط الجوزا باشیم. اما اگر روند کاهش نور این ستاره ادامه پیدا کند؛ در این صورت باید به دنبال توضیح تازه‌ای برای این پدیده بگردیم. محققان حدس می‌زنند که مرگ ابط‌الجوزا احتمالا در طی یکصد هزار سال آینده اتفاق می‌افتد. اما این عدد قطعی نیست و ممکن است همین امشب یا فردا شاهد درخشش ابرنواختر ابط الجوزا باشیم.
زمانی که این ستاره منفجر شود در رده ابرنواخترهایی قرار می‌گیرد که به ابرنواخترهای نوع دوم مشهور هستند و می‌توان در طیف آنها وجود هیدروژن را مشاهده کرد. روزی که ابط الجوزا به ابرنواختر تبدیل شود؛ درخشش آن در آسمان از ماه شب چهارده نیز بیشتر خواهد شد و برای چند هفته حتی می‌توان آن را در روز مشاهده کرد. منظره‌ای بی‌نظیر که قرن‌هاست منتظر اتفاق افتادن آن هستیم. اما آیا این انفجار زمین را با خطراتی مواجه می‌کند؟ هر چه باشد این انفجاری پر آشوب و مهیب در آسمان است که نه تنها اجزای باقی مانده‌ی ستاره را به همراه عناصر تازه تولید شده به میان فضا پرتاب می‌کند؛ بلکه انبوهی از ذرات پر انرژی را روانه فضای میان ستاره‌ای خواهد کرد. ابط الجوزا در فاصله ۶۵۰ سال نوری از ما قرار دارد. در نتیجه نور، نوترینوها و امواج گرانشی حاصل از این انفجار هر زمانی که به ما برسند؛ ۶۵۰ سال از وقوع آن گذشته است. در جایی اطراف این ابرنواختر، منطقه مرگباری وجود دارد که هیچ چیزی پس از انفجار نمی‌تواند در آن دوام آورد. برای هر چیزی که در این بازه باشد؛ ابرنواختر ابط‌الجوزا، ستاره مرگ خواهد بود.
شعاع این منطقه مرگبار حدود ۵۰ سال نوری در اطراف ابط الجوزا است و خوشبختانه ما به اندازه کافی از این همسایگی فاصله داریم و خطری ما را تهدید نمی‌کند. دانشمندان تخمین می‌زنند حدود شش میلیون سال پس از انفجار، موج ضربه حاصل از آن و بقایای مواد حاصل از این انفجار به مرزهای منظومه شمسی ما خواهند رسید. تا آن زمان این موج بخش مهمی از انرژی خود را از دست داده است و خور سپهر خورشید ما می تواند به عنوان حفاظی مناسب در برابر این تندباد میان ستاره ای مقاومت کند. بنابراین حتی اگر تا آن زمان نام و نشانی از ما باقی مانده باشد؛ نباید نگران این موضوع باشیم. در فیلم زیر شبیه‌سازی این اتفاق را مشاهده می‌کنید.
منبع:phys.org
